Wijn van de regio Umbria

(Dit artikel is overgenomen uit de Gazetta van Polmone, de blog die geschreven werd door Roos Zwager op de vorige Polmone Turismo Verde site)

De kwaliteit van de wijn van de regio Umbria wordt steeds beter. Umbria is echt naam aan het maken op het gebied van wijn. De meeste mensen kennen de beroemde wijnen uit Toscane zoals de Chianti Classico, de Brunello di Montalcino en de Vino Nobile di Montepulciano wel. Topwijnen. Maar kennis over wijn van de regio Umbria stopt wel bij het drinken van de bekende Orvieto Classico. De Sagrantino en de Montefalco Rosso zijn in Nederland nog best wel onbekend. 

In dit artikel neem ik je mee naar de wijn van de regio Umbria. Wanneer worden de druiven geoogst? Hoe wordt wijn gemaakt?  Wat betekent de vermelding IGT, DOC of DOCG eigenlijk op het etiket van een fles wijn? En welke druiven groeien er in de regio Umbria voor het maken van wijn? Tenslotte hebben maar liefst 14 Umbrische topwijnen de beroemde wijngids van Gambero Rosso gehaald, het toonaangevende tijdschrift op het gebied van eten en drinken in Italië.

Vendemmia

De vendemmia ofwel druivenoogst loopt in Umbria ongeveer van september tot oktober. 
Misschien is het leuk om te vertellen hoe het hele proces van wijnmaken verloopt. Daarvoor ben ik naar Paolo Sapio gegaan, de boer uit San Venanzo die zelfvoorzienend wil worden. Hij stond op het punt om te gaan oogsten. Helaas kon ik niet bij de pluk zelf zijn. Maar gelukkig heeft een goede vriendin foto’s gemaakt, die ik mocht gebruiken voor dit artikel. De andere foto’s zijn van een paar jaar geleden toen vrienden van ons voor de eerste keer wijn gingen maken.

Wijn maken

Hoe wordt wijn eigenlijk gemaakt? We weten allemaal dat druiven worden geplukt, maar wat gebeurt er eigenlijk allemaal voordat je een glas met dat heerlijke vocht kunt drinken?
Het proces verschilt voor het maken van witte en rode wijn.

Witte wijn maken

Als de witte druiven zijn geoogst worden ze eerst in de zogenaamde ‘diraspatrice’ ontsteeld en daarna van hun schil ontdaan in de ‘torchio’, de druivenpers. Het druivenvocht, de most, wordt in grote vaten van roestvrij staal of kunsthars gegoten en dan start de alcoholvorming. De suikers in de druivenmost fermenteren namelijk tot alcohol. Een maand nadat de most in de vaten is gedaan wordt het suikergehalte gemeten en wordt de most gezuiverd van alle residuen die naar de bodem van de most zijn gezakt. Dat gaat vrij eenvoudig doordat er een kraantje onder in het vat zit precies op de goede hoogte. Zo kan de wijnboer de most gemakkelijk in een schoon vat laten lopen en blijven de residuen onder het kraantje in het vat achter.
Dit wordt elke maand gedaan en na 5 maanden zijn alle suikers omgezet in alcohol. Een laatste filtering wordt uitgevoerd en in maart komt de nieuwe witte wijn op de markt.

Rode wijn maken

Bij het maken van rode wijn gaat het een klein beetje anders. Wanneer de rode druiven zijn geoogst worden ze wel net als de witte druiven eerst ontsteeld in de ‘diraspatrice’. Maar de druiven worden daarna niet van hun schil ontdaan. Kleur en smaak worden zo beter behouden. De most gaat vervolgens in roestvrijstalen of kunsthars vaten en blijft daar 10 tot 15 dagen in om te fermenteren. De most moet elke dag worden omgeroerd en na 10 tot 15 dagen pas geperst en in roestvrijstalen vaten gedaan. Na weer 10 tot 15 dagen wordt de most gezuiverd van de residuen die naar de bodem van het vat zijn gezakt. Dit zuiveren wordt in tegenstelling tot de witte wijn maar 2 tot 3 maal gedaan. Al sinds mensenheugenis is de rode wijn op 11 november klaar om te drinken. Rond die datum vind je dus de Novello, de nieuwe wijn, alweer in de winkel. Het grootste deel van de rode wijn wordt nog 2 jaar op houten vat gezet om verder door te rijpen.

Vier kwaliteitsklassen

De Umbrische wijnen hebben de laatste jaren een enorme ontwikkeling doorgemaakt.
Door archeologische vondsten weten we dat de Etrusken al wijn produceerden in Umbria. De Romeinen waardeerden vooral de wat zoetere Umbrische wijn. Vooral de laatste jaren gaat het door steeds modernere vinificatietechnieken steeds beter met de Umbrische wijn. Veel Umbrische wijnen verdienen het DOC of DOCG predikaat.  Sinds 1992 wordt de Italiaanse wijn namelijk officieel geclassificeerd in vier klassen. Hieronder een voorbeeld van 2 van de 4 classificaties. De eerste 2 zijn IGT wijnen, de 3de een DOCG

1. Vino da tavola

De klasse Vino da tavola, in het Italiaans tafelwijn, omvat de meer eenvoudige wijnen. Er zijn geen regels vastgesteld voor het produceren van een vino da tavola. Vaak zijn deze wijnen gemaakt van druiven uit verschillende gebieden uit Italia. Overigens kan zo’n zgn. blend ook een prima wijn zijn, de naam vino da tavola zegt zeker niet alles

2. Indicazione Geografica Tipica, IGT

IGT is een soort tussencategorie bedoeld voor nieuwe wijnen. Het gaat om Italiaanse wijnen die nog niet in aanmerking komen voor een traditionele classificatie. De reden is dat de betreffende wijnboer bijvoorbeeld geen traditionele druiven gebruikt of bijzondere vinificatietechnieken toepast. De classificatie geeft wel aan dat de wijn uit een specifieke Italiaanse regio komt. Zo moet de wijn voor minstens 85 procent afkomstig uit het geografische gebied waar zij de naam van draagt.

3. Denominazione di origine controllata of DOC

Als je een DOC-vermelding wilt hebben, moet je bij de Italiaanse Kamer van Koophandel het aantal wijngaarden en de opbrengst per hectare aangeven. De controle op de DOC-certificatie is in handen van een overkoepelend consortium, de verantwoordelijke ministeriële instanties en de anti-fraude instellingen. Als deze DOC-wijnen vijf jaar lang van ondermaatse kwaliteit blijken te zijn, worden ze gedegradeerd tot IGT-wijn of anders. Bij het label DOC denk je al snel dat dit te maken heeft met de kwaliteit van de wijn. Dit hoeft niet zo te zijn, de classificatie garandeert alleen de herkomst van de druiven en de gebruikte productiemethode.

4. Denominazione di Origine Controllata e Garantita of DOCG

Het label DOCG is in 1980 ingevoerd. De letter ‘G’ staat voor Garantita, gegarandeerd, en dit moet daarmee de kwaliteit van de wijn garanderen. Het is de hoogste kwalificatie voor Italiaanse wijn en gebonden aan de strengste wijnwetgeving in de wereld. Nergens anders zijn er zoveel eisen aan de beoordeling van de wijn of is wetgeving daaromtrent zo streng. Een van de belangrijkste verschillen tussen DOC en DOCG is dat de opbrengst per hectare bij het DOCG-predicaat lager is dan bij de DOC. Ook moet een DOCG-wijn een ‘leertijd’ van minstens vijf jaar doormaken.
Een DOCG-wijn wordt tijdens de productiefase al onderworpen aan een chemische en proef technische analyse. De controleurs testen of de wijn voldoende stoffen zoals polyfenolen, suikers en zuren bevat om in aanmerking te komen voor de classificatie DOCG. De andere test wordt uitgevoerd nadat de wijn is gebotteld en gerijpt. Nu controleert men of de wijn de karakteristieken heeft ontwikkeld voor een DOCG-wijn. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of de wijn goed in balans is. Als de wijn uiteindelijk aan alle gestelde eisen voldoet, dan mag ze het zeer gewilde DOCG op het etiket van de fles zetten.

De belangrijkste druivensoorten in Umbria

Het is misschien aardig om te weten wat de belangrijkste druivensoorten zijn die er in Umbria gebruikt worden voor het maken van wijn. Laatst schonk ik namelijk een glas rode Merlot in voor één van onze gasten die zich verbaasde dat wij Franse wijn schonken. En zijn verbazing werd nóg groter toen ik vertelde dat de Merlot druif hier ook groeit en wordt gebruikt om wijn van te maken.

Wijn van de regio Umbrië

Iedereen kent de Orvieto Classico wel. Een droge witte wijn uit het gebied rond Orvieto, gemaakt van de procanico- en de inheemse grechetto-druif. Maar let op als je hem koopt! Er is ook een zoete variant, de Abboccato, die in de Middeleeuwen erg geliefd was. 
Wat wel leuk is om te vertellen is dat de 15e eeuwse Luca Signorelli eiste dat hij tijdens het schilderen van zijn beroemde fresco’s in de Duomo van Orvieto zoveel wijn mocht drinken als hij wilde! Haha, best leuk om zo te moeten werken.
Het meest belangrijke Umbrische wijngebied is toch wel het gebied rond Montefalco met zijn Sagrantino druif en de steeds meer opkomende Montefalco Rosso. Geen kleiner broertje van de Sagrantino, maar echt een andere wijn met een eigen karakter van de uitstekende Sangiovese druif. Wanneer je in Umbria bent, moet je zéker dit gebied bezoeken. Je rijdt er langs de ene cantina naar de andere. Stop eens om zo’n wijnhuis te bezoeken!

Tenslotte is ook de Rosso di Torgiano, een rode wijn, het vermelden waard. De Rubesco van het wijnhuis Lungarotti is daarnaast ook zeer betaalbaar.
Het is onmogelijk om in dit artikel alle bijzondere wijnen van de regio Umbria te noemen, maar hieronder vind je in ieder geval een overzicht van zijn beste wijnen.

De 14 Umbrische topwijnen

Inmiddels zijn de nieuwe gezaghebbende Italiaanse wijngidsen weer verschenen, zoals de wijngids van Gambero Rosso. Een belangrijk Italiaans tijdschrift op het gebied van eten en drinken. Zij hebben 14 topwijnen die het predikaat ‘Tre Bicchieri’ verdienen, geselecteerd in de regio Umbria. Een regio die zoals zij zeggen klein blijft, maar groots is op het gebied van schoonheid en lekker eten en drinken!

• Montefalco Rosso Lampante Ris. ’17 – Tenute Lunelli – Castelbuono
• Adarmando Trebbiano Spoletino ’18 – Giampaolo Tabarrini
• Brecciaro Ciliegiolo ’18 – Leonardo Bussoletti
• Cervaro della Sala ’18 – Castello della Sala
• Fiorfiore Grechetto ’18 – Roccafiore
• Mattone Bianco Trebbiano ’19 – Briziarelli
• Montefalco Rosso Pomontino ’18 – Tenuta Bellafonte
• Orvieto Cl. Villa Barbi ’19 – Decugnano dei Barbi
• Montefalco Sagrantino Collepiano ’16 – Arnaldo Caprai
• Montefalco Sagrantino Molino dell’Attone ’15 – Antonelli – San Marco
• Orvieto Cl. Sup. Luigi e Giovanna ’17 – Barberani
• Montefalco Sagrantino Medeo ’16 – Romanelli
• Todi Grechetto Sup. Colle Nobile ’18 – Tudernum
• Torgiano Rosso Rubesco V. Monticchio Ris. ’16 – Lungarotti

Kom de wijn van de regio Umbria zelf proeven

Het gezaghebbende Italiaanse tijdschrift Gambero Rosso zegt het. Umbria is een kleine regio die groots is op het gebied van schoonheid en lekker eten en drinken.
Wil jij zelf deze kleine, maar prachtige regio ontdekken in al zijn heerlijkheid? En in het nabij gelegen kasteel van Montegiove de plaatselijke wijn komen proeven? Boek dan een appartement op Polmone Turismo Verde en trek erop uit!