Oh, wonen jullie daar helemaal!

Wanneer we de Italianen hier vertellen waar we wonen horen we dikwijls dat ze hier vroeger in de buurt woonden of er familie hadden.

Ze zeggen allemaal dat het hier zo prachtig is, maar dat ze het ook wel erg afgelegen, stil en wild vinden.

Als je hier goed om je heen kijkt zie je op de heuvels rondom ons vele oude boerderijen liggen; de meesten inmiddels ruïnes.

Ooit was dit gebied dichter bevolkt en woonden er complete families van soms wel 25 personen in de boerderijen, poderi of casali genoemd. Hoe is het gekomen dat het hier nu praktisch een wild natuurgebied is en hoe is Polmone uiteindelijk gered van hetzelfde lot om tot een ruïne te vervallen?

Het Mezzadria systeem

Gedurende de 18e en 19e eeuw werd hier in Midden Italië het traditionele agrarische systeem van de mezzadria toegepast. Dit systeem was gebaseerd op een vorm van gedeelde landbouw, waarbij de landeigenaar, bekend als de ‘padrone’, het land bezat en de boeren, de mezzadri, het land bewerkten. De verdeling van de opbrengst was meestal fifty-fifty (mezzo betekent half) waarbij de mezzadri de helft van de oogst behielden en de andere helft aan de padrone gaven. Dit systeem zorgde ervoor dat de mezzadri een direct belang hadden bij het succes van de oogst, aangezien hun eigen welvaart ook afhankelijk was van de opbrengst van het land.

De mezzadri waren verantwoordelijk voor het bewerken van het land, het zaaien, oogsten en onderhouden van de gewassen. Ze werkten vaak lange dagen en hadden een sterke band met het land dat ze bewerkten. Het systeem bood hen een zekere mate van bescherming, aangezien ze een dak boven hun hoofd hadden en een deel van de opbrengst voor hun eigen levensonderhoud konden gebruiken.

Hoewel het systeem enige stabiliteit bood aan de mezzadri, waren er ook nadelen. De mezzadri hadden beperkte controle over het land en waren afhankelijk van de padrone voor belangrijke beslissingen met betrekking tot het landgebruik. Bovendien kon het systeem leiden tot economische ongelijkheid, aangezien de padrone vaak meer profiteerde van de opbrengst dan de mezzadri. Conflicten tussen de padrone en de mezzadri vielen natuurlijk ten nadele van die laatsten uit.

Leegloop en leegstand

Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw verdween het Mezzadria-systeem geleidelijk, voornamelijk als gevolg van veranderingen in de landbouwpraktijken en de opkomst van modernere vormen van landbouw, maar ook door de politieke verschuivingen van na de Tweede Wereldoorlog. De nieuwe politieke wind die door Italië waaide hield het systeem voor archaïsch en oneerlijk.

Er vond vervolgens een behoorlijke leegloop plaats doordat de jongere generatie liever in de geïndustrialiseerde stedelijke gebieden wilde wonen; het harde werken zonder veel opbrengst was niet meer van de tijd. Voor de achterblijvers was het al snel niet meer rendabel om het land te blijven bewerken. De boerderijen kwamen leeg te staan. De landeigenaren behielden het land en de boerderijen maar voerden hier geen onderhoud meer aan uit. 

Vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw kwam er dan weer een kleine kentering in de geschiedenis van de oude poderi en casali in deze buurt. Avontuurlijke jongelui uit binnen- en buitenland kochten hier en daar de leegstaande boerderijen weer op van de oude padroni om ze op te knappen en te gaan bewonen.

En daar begint het verhaal van Polmone:

Een oude podere, eenzaam op een heuvel

De grondleggers van dit prachtige plekje in Umbria, van wie wij het stokje van de vakantieverhuur mochten overnemen, Roos Zwager en Nico van der Meer, gingen in de herfst van 1989 onaangekondigd op bezoek bij een oude collega van hen die net met haar Italiaanse man een oude boerderij in de landerijen rondom Pornello had gekocht. Er bleek nog een boerderij te koop, niet ver bij hun vandaan. Nieuwsgierig gingen ze er een kijkje nemen. Er stond weinig meer dan de muur van een oude varkensstal en van de boerderij zelf was hier en daar het dak ingestort. Toch werden Roos en Nico meteen gegrepen door de fantastische ligging en het uitzicht rondom over het Fersinone-dal. De rust en de stilte, je hoorde er alleen de vogels en het gegraas van de witte koeien in de velden rondom de boerderij. 

Ondanks de uitdaging die ze erin zagen besloten ze de boerderij te kopen en vol voor dit avontuur te gaan. Beetje bij beetje en jaar na jaar zagen ze het resultaat van hun inspanningen. Er werd een onverharde weg aangelegd en met behulp van vrienden, buren en familie werd de oude boerderij weer opgebouwd. Het dak werd gerepareerd, en langzamerhand kwam er een indeling voor de latere appartementen.

In de zomer van 1990 konden ze voor het eerst echt een beetje wonen in podere Polmone, wat de oude naam van het gebouw bleek te zijn. Er was nog steeds geen water en elektra, er was geen WC of douche, de ramen op de noordkant waren open gaten en alle binnenmuren waren nog met klei ertussen opgestapelde stenen waar de hagedissen tussendoor kropen.

Het werd misschien wėl hun mooiste tijd hier op de heuvel. Elke ochtend bracht de buurman een enorme wijnfles (damigiana) met water. Daar deden ze alles mee: metselen, thee zetten, koken en afwassen. Aan het einde van de middag liepen ze naar wat wat ze hun badkamer noemden: een kom tussen de rotsen op ongeveer een kilometer van Polmone, waar water in bleef staan en eindigde in een soort waterval. Daar konden ze zich in wassen. Het was natuurlijk ijskoud! 
Achter de oude varkensstal werd een gat gegraven als WC, door Nico al snel omgebouwd tot een heuse plee.
Voor de stroomvoorziening rolde Nico samen met de broer van Roos een kabel uit dwars door het land vanaf Polmone naar de buren die wel stroom hadden. De kabel was veel te zwaar om te tillen, dus hadden de mannen de rol in de achterbak van de auto gelegd. Nico ging aan het stuur, dwars door de heuvels, met Roos’ broer in de achterbak om langzaam de kabel af te rollen.
Er was stroom! Maar als Nico moest boren, moest Roos stoppen met het maken van de gordijnen op de naaimachine. 

Die zomer lukte het om het appartement Simpatica bijna af te krijgen. En in de herfstvakantie konden ze dat appartement openen en zelfs de eerste gasten ontvangen! 

In de jaren daarna gingen ze stug door met verbouwen en werden ook de andere appartementen gerealiseerd. En ieder jaar wisten er meer gasten hun weg naar Polmone te vinden. 

Nog een huisje op de heuvel

Ondernemend als ze waren besloten ze halverwege de jaren 90 om het bedrijf nog verder uit te breiden met een apart woonhuis op enige afstand van de vakantie appartementen. Vergunningen werden aangevraagd, en verkregen, en Nico en Roos gingen ook hier weer onverstoord aan de slag. Het nieuwe huis is onder andere opgetrokken uit stenen die uit een net ontgonnen veld in de buurt werden opgehaald, steen voor steen! Langzamerhand kreeg het terrein rondom Polmone de vorm die het tegenwoordig heeft, compleet met mooie tuin, parkeerplaats en heerlijk zwembad.

Sinds het begin van deze eeuw woonden Roos en Nico hier het hele jaar door, en ontvingen in de meer dan twintig jaar die er op volgden vele gasten en familie. Met zwaar gemoed besloten ze na meer dan 30 jaar dan toch Polmone te verkopen. Ze wilden dit prachtige bedrijf van de hand doen nu ze nog fit genoeg waren en niet wachten tot het beheer en onderhoud hen teveel zou worden.

Nooit meer een ruïne

Als je hier naar toe komt rijden en de laatste 3 kilometer over de grindweg aflegt vraag je je misschien de eerste keer wel af waar het je toch in hemelsnaam heenvoert. En is het dan niet prachtig als je het laatste heuveltje voorbij rijdt en Polmone met al zijn cipressen ziet opdoemen?

Het is toch een mooi geluk geweest dat ooit twee ondernemende Hollanders deze parel in Umbria van de vergetelheid hebben gered!